اهمیت طرح توجیهی​

طرح توجیهی یک مطالعه کارشناسی شده است در خصوص بررسی امکان پذیری احداث یک واحد صنعتی و یا توسعه آن می باشد.

در واقع طرح امکان سنجی یا طرح توجیهی فنی–اقتصادی به طور کلی به معنای تجزیه و تحلیل شانس موفقیت یک فعالیت اقتصادی است، منظور از فعالیت اقتصادی، ایجاد و یا توسعه یک کسب و کار چه در بخش تولید و چه در بخش خدمات میباشد. خروجی نهایی مطالعات طرح توجیهی، ارایه یک مدل تصمیم گیری به ذی نفعان و بانیان مجری طرح است که این مدل نشان دهنده دورنمایی از وضعیت تولید محصول مورد نظر در آینده میباشد. یک طرح توجیهی جامع، مستند و استاندارد این قابلیت را دارد که تمامی ابعاد اثرگذار بر پروژه را به طور دقیق مورد بررسی و کالبد شکافی قرار دهد. با استفاده از این مطالعات نقاط قوت و ضعف ایده سرمایه گذاری شناسایی شده و می توان راهکارهایی جهت مقابله با تهدید های موجود در بازار اتخاذ نمود.

با توجه به آنچه که گفته شد، می توان مطالعات امکان سنجی (طرح توجیهی فنی – اقتصادی) را فرآیندی کنترل شده جهت شناسایی فرصت ها و تهدیدهای اجرای یک پروژه اقتصادی یا ورود به یک موقعیت سرمایه گذاری دانست. مطالعات مذکور همراه با شرح کاملی از نیازمندی های اجرای طرح، وضعیت گذشته، حال و آینده پروژه و برآورد عواید با در نظر گرفتن ریسک های موجود صورت می گیرد.

اهمیت طرح توجیهی تا به آنجایی است که در کشورهای پیشرفته، در حکم گام نخست در فرآیند اتخاذ تصمیم گیری سرمایه گذاران و مدیران ارشد سازمان به حساب می آید. مطالعات امکان سنجی را می‌توان نقطه عطف فرآیند تصمیم‌گیری در اجرای پروژه یا انجام سرمایه‌گذاری دانست، چراکه نتیجه این مطالعات روند سرمایه گذاری را مشخص کرده و به این پرسش پاسخ می دهد که آیا پروژه توجیه اقتصادی دارد یا خیر؟ طرح توجیهی در بخش های مختلف یک فعالیت صنعتی می تواند تهیه و تنظیم شود ، مانند تهیه طرح توجیهی در بخش گردشگری، خدمات، تولید و کشاورزی. طرح توجیهی علاوه بر نمایان کردن دورنمایی از پروژه و تعیین نقشه راه برای سرمایه گذار، کاربردهای دیگری نیز دارد که از آن جمله می توان به جذب سرمایه گذار داخلی و خارجی، اخذ موافقت اصولی، افزایش سرمایه و تامین مالی پروژه اشاره نمود.

یک طرح توجیهی به طور کلی از بخش های مطالعات بازار (Market Study)، توجیه پذیری فنی (Technical Feasibility)، و تجزیه و تحلیل مالی (Financial Analysis) تشکیل میشود. جهت رسیدن به یک نتیجه مطلوب باید هر یک از بخش های ذکر شده به طور مجزا مورد مطالعه قرار گرفته و توجیه اقتصادی داشته باشند.

بررسی اهلیت متقاضی (در تعریف سیستم بانکی کشور) و یا به عبارتی معرفی مجری طرح در بخش نخست مطالعات طرح توجیهی و به صورت مجزا آورده می شود. مطالعات مالی و اقتصادی طرح توجیهی از آنجایی که به خودی خود دارای اهمیت ویژه ای نزد سرمایه گذار پروژه و یا بانک عامل می باشد، از حساسیت بالایی نیز برخوردار است، لذا باتوجه به نقش این مطالعات در به تصویر کشاندن سودآور بودن پروژه چند سالی است که بانک های عامل سرمایه گذاران را ملزم به استفاده از نرم افزار کامفار کرده اند. کلمه COMFAR اختصار عبارت انگلیسی Computer Model for Feasibility Analaysis and Reporting «مدل کامپیوتری برای آنالیز امکان سنجی و گزارش گیری» می‎باشد. نرم افزار کامفار با تهیه مدل مالی – اقتصادی طرح، صحت و سقم اطلاعات مالی پروژه را تایید کرده و شاخص های تاثیرگذار تصمیم گیری مانند نرخ بازگشت سرمایه و … ارایه می کند.

توسعه پایدار و متوازن کشور نیازمند گذر سرمایه گذار از عملکرد سنتی شکست خورده به نگرش علمی و کار کارشناسی شده است. متاسفانه تاکنون جایگاه و نقش طرح توجیهی در کشور ما به درستی درک نشده و هرازگاهی شاهد آن هستیم که کارخانه ای بدلیل نادیده گرفتن این مطالعات تعطیل می شود و از چرخه رقابت حذف میگردد. فرودگاه‌های متعدد، دریاچه‌های خشک شده و حتی واحدهای نیمه فعال همه موید این موضوع هستند. امیدواریم هیچ طرحی متولد نشود، مگر آنکه یک مشاور تایید صلاحیت شده آن را مورد ارزیابی قرار دهد.

معمولاً به بانک‌ها و سرمایه گذاران جهت تأمین مالی طرح‌های سرمایه‌گذاری ارائه می‌شود تا بر اساس برنامه زمان‌بندی و منابع موردنیاز و همچنین با بررسی درآمدها و شرایط بازگشت سرمایه، سرمایه‌گذار یا بانک را متقاعد سازد که در پروژه سودآوری مشارکت می‌کند. بررسی توجیه‌پذیری هر طرح سرمایه‌گذاری در سه بخش مطالعات بازار، مطالعات فنی و مطالعات مالی صورت می‌پذیرد.
معمولاً در این‌گونه مطالعات به موضوعاتی چون وضعیت بازار، مشخصات محصول، ظرفیت تولید، ماشین‌آلات لازم، میزان سرمایه‌گذاری و سودآوری طرح پرداخته می‌شود. فعالیت‌های شرکت در این حوزه عبارتند از:

• مطالعات فرصتOpportunity Study
• مطالعات مقدماتی طرح توجیهی (امکان سنجی)Pre-Feasibility Study
• مطالعات طرح توجیهی (امکان سنجی)Feasibility Study
• مطالعات طرح توجیهی فنی (امکان سنجی فنی)Technical Study

گزارش توجیهی (FS)

گزارش توجیهی (FS) یک برآورد است، یک تخمین یا یک پیش بینی است، که یک سری بخشهای کمی و واقعی نظیر بخش‌های مالی (تجهیزات، ساختمان، مواد اولیه و…) دارد و یک سری از بخشهای آن تخمینی است. نظیر اندازه بازار، پیش بینی قیمت و میزان فروش و بخش آخر مطالعات توصیفی است.                                                                                                   .
در بخش واقعیات، امکان سنجی باید به سمت اعداد واقعی حرکت کند. در بخش پیش بینی‌ها نیز باید هدف، رسیدن به پیش بینی‌های واقعی یا نزدیک به آن باشد و از بزرگنمایی جلوگیری و تعدیلات لازم اعمال شود. در بحث گزارشات توجیهی و مطالعات امکان سنجی طرح (FS) سناریوهای بدبینانه تا خوش بینانه در پروژه وجود دارد، بنا به تجربه در اکثر موارد سناریوی خوش بینانه ترین وضعیت توسط متقاضی ترسیم می‌شود، لذا همیشه این سؤال یا واقعیت وجود دارد که آیا باید تیم تهیه کننده طرح توجیهی و امکانسنجی طرح (FS) در کنار و همسو با متقاضی قرار بگیرد یا در کنار منبع تأمین سرمایه (بانک، صندوق، شریک تجاری و(...

عملیات ارزیابی مطالعات امکان سنجی بازار، فنی، مالی و اقتصادی، از پیشنهاد طرح آغاز می‌شود و تا اجرای طرح ادامه می‌یابد. ابتدا اهداف طرح بررسی می‌شود، محصولات تعریف می‌گردد، سپس هزینه‌ها و فواید محاسبه می‌شود و در نهایت وارد مرحله انتخاب می‌شود.
بررسی اصولی و علمی طرح‌های صنعتی شامل یک سری مطالعات امکان سنجی جامع و پی در پی (شامل مطالعه بازار، بررسی‌های فنی، مالی و اقتصادی) است، که البته با در نظر گرفتن ویژگی‌ها و شرایط خاص هر طرح، درجه شدت و اهمیت هر یک از موارد مذکور، تعیین می‌شود                                                                                              .
مطالعات امکانسنجی صنعتی، مطالعات کارشناسی است که معمولاً قبل از اجرای طرحهای سرمایه گذاری صنعتی انجام می‌گیرد. در این مطالعات طرح از نگاه بازار، فنی، مالی و اقتصادی مورد بررسی و آنالیز قرار گرفته و نتایج حاصل از آن به عنوان مبنایی برای تصمیم گیری. سرمایه گذاران مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در انجام مطالعات امکان سنجی و طرح توجیهی مدلهای مختلفی وجود دارد، یکی از این مدلها متدولوژی سال ۱۹۹۱ سازمان توسعه صنعتی ملل متحد (یونیدو – UNIDO) بخش‌های اصلی این مدل به ترتیب زیر است:

• خلاصه اجرایی
• سابقه و تاریخچه پروژه
• سابقه و پسزمینه طرح و ایده
• تجزیه و تحلیل بازار و مفهوم بازاریابی
• مواد اولیه و تجهیزات
• مکان، محل و محیط زیست
• مهندسی و فناوری
• سازماندهی و هزینه های سربار
• منابع انسانی
• برنامه ریزی اجرا و بودجه بندی
• تجزیه و تحلیل مالی و ارزیابی سرمایه گذاری و نتایج نرم افزار کامفار